Φιλοξενούμενοι ... με το ζόρι σε σπίτι βουλευτή, για να "δουν" φως!

Η βρύση που ασταμάτητα τρέχει εδώ και 80 χρόνια ποτίζει τις τελευταίες δεκαετίες τακτικά τη γη και λίγα μόνο ζώα που περνούν από τον οικισμό των Πιρουνιανών, που βρίσκεται στην Αγία Βαρβάρα και διοικητικά ανήκει πλέον στο δήμο Γόρτυνας. Λίγοι οι άνθρωποι που θα σκύψουν να πιούν από το δροσερό της νερό.

Είναι ένα χωριό μικρό, που ούτε την εποχή της άνθησης του είχε περισσότερους από 100 κατοίκους.

Οι οικογένειες δεν ήταν ποτέ περισσότερες από 15, αλλά τα παιδιά ήταν πολλά και το χωριό έσφυζε από ζωή. Τώρα τα πράγματα είναι αλλιώς. Τώρα στο χωριό οι κάτοικοι που γεννήθηκαν και ζουν εκεί είναι τρεις.

Η κ. Χρυσούλα, η κ. Κρυστάλη και ο κ. Θοδωρής όλοι γεννηθέντες τη δεκαετία του ’30.

«Εδώ είμαστε τρεις και ο κούκος, πρόσφατε ήρθε να μείνει και μια οικογένεια από άλλο μέρος» θα πει γελώντας η κ. Χρυσούλα Λαγουδάκη. Μας υποδέχτηκε και μας περιποιήθηκε στην αυλή της με τα πολλά λουλούδια και την παλιά γούρνα.

Από το καφεδάκι ξεκινήσαμε και πριν φύγουμε από εκεί για να "διακτινιστούμε" στη Μινωική και Βυζαντινή εποχή ανάμεσα σε αρχαία πατητήρια, νερόμυλους, εκκλησίες και στεγνούς καταρράκτες που περίμεναν τη βροχή για να αρχίζουν να "τρέχουν", μαζί με τον πρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου Πιρουνιανών «Αξέντι» κ. Γιώργο Σαβουιδάκη, είχαμε πιει και τη ρακή.

Εκεί είχε έρθει και ο κ. Θοδωρής Λαγουδάκης ο πιο ακριβοπληρωμένος μετανάστης με μισθό 13.000 μάρκων το μήνα!

Ο κ. Θοδωρής ήταν ο πρώτος που έφυγε για "έξω" το 1961. Είχε αφήσει 86 άτομα όταν έφυγε το 1961 και όταν επέτρεψε ύστερα από 37 χρόνια αντάμωσε μόνο 8.

Η κ. Κρυστάλη Συνιολάκη έλειπε μόνο, τη συναντήσαμε μετά, που παρά τα 89 της χρόνια χωριογυρίζει και πάει και στο περβόλι της.

Η κουβέντα ξεκίνησε από τα αίτια που ερήμωσαν το χωριό.

«Η φτώχεια έκανε τη μετανάστευση» θα πει στο MadeinCreta η κ. Χρυσούλα. Δυο αδερφές της έφυγαν για τη Γερμανία, ενώ ο αδερφός της, ναυτικός, εγκαταστάθηκε τελικά στην Αυστραλία και δεν τον είδε ποτέ από τότε.

«Είχε χάρες το χωριό… οι άνθρωποι το χαλάσανε … ένας, ένας έφυγαν. Είχαμε κρίσιμες ημέρες τότε, όπως και σήμερα, και ο κόσμος έπρεπε να βρει δουλειά για να φάει» είπε η κ. Κρυστάλη με τη σοφία της ηλικίας.

Βέβαια δεν άδειασαν μόνο τα Πιρουνιανά αλλά και η ευρύτερη περιοχή της Αγίας Βαρβάρας. «Γύρω στα 370  άτομα έφυγαν από τη γύρω περιοχή τη δεκαετία του ’60  για Γερμανία, Βέλγιο και Αυστραλία», θα συμπληρώσει ο κ. Θοδωρής.

Και όσοι έμειναν πίσω πάλεψαν κατά κυριολεξία για τον τόπο μέχρι όσο βαστούσαν για πολλά και για το δρόμο που φτιάχτηκε αλλά και για την ηλεκτροδότηση της περιοχής.

Το δρόμο ξεκίνησαν να τον φτιάχνουν με τη σκαλίδα, τα αδέρφια Μιχάλης και Ιωάννης  Σαβουιδάκης και ο Αλέκος Λαγουδάκης.

Για να φτάσει η μπουλντόζα έκανε καιρό ενώ οι ίδιοι χάρισαν και τα μεροκάματα που έκαναν για αυτόν τον ιερό σκοπό, προκειμένου να ολοκληρωθεί ο δρόμος.

Έμειναν στο σπίτι του βουλευτή μέχρι να πάει το φως στο χωριό!

Όσο για το φως; ο Λαγουδονικολής και ο Γιάννης Σαβουιδάκης που ήταν ξαδέρφια με τον τότε βουλευτή Κώστα Μαρή τη δεκαετία του '60 πήγαν και απαίτησαν την ηλεκτροδότηση του χωριού (το φως είχε πριν αρκετούς μήνες πάει στην Αγία Βαρβάρα και τον Άγιο Θωμά) κάνοντας κατάληψη - κυριολεκτικά - στο σπίτι του Μαρή, στην Αθήνα.

«Εμείς ξάδελφε θα μείνουμε στο σπίτι σου μέχρι να πάει το ρεύμα, στα Πιρουνιανά». Έμειναν στο σπίτι του 12 ημέρες, ώσπου τους είπε: «Σάλευγε τώρα Νικολή μα το ρεύμα θα πάει πιο μπροστά από ότι  εσύ στο χωριό», διηγήθηκε στο MadeinCreta η κ. Χρυσούλα που θυμάται σαν τώρα, όσα έγιναν τότε.

«Όντως», θα συνεχίσει, «μόλις επέστρεψαν στο χωριό, μια ημέρα μετά ήρθε και το ρεύμα!»

Με τις αφηγήσεις των ηλικιωμένων του χωριού κάναμε ένα ταξίδι στην ιστορία σε αυτά που δεν έχει γράψει κανένα βιβλίο και μαθαίνονται στόμα με στόμα.

Για το πώς το χωριό και οι κάτοικοι «πολέμησαν» τους Γερμανούς για τις συναντήσεις των οπλαρχηγών στο καφενείο που έκλεισε στη μετανάστευση και δεν άνοιξε ποτέ ξανά.

Για το πώς ο πατέρας της κ. Χρυσούλας που ήταν αιχμάλωτος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου στη Γερμανία, ξέροντας τη γλώσσα στο Β’ παγκόσμιο πόλεμο βοήθησε πολλές οικογένειες κάνοντας τον μεταφραστή των Γερμανών. Για τις στιγμές της απελευθέρωσης, ιστορίες πολέμου και αγώνα για τους Μπαντουβάδες, τους Ψαράκηδες, τον Πετρακογιώργη, τον Ποδιά, τον Κατσιφάρη, τον Καψή και άλλους.

Μέσα στις αφηγήσεις και η αγωνία του προέδρου του πολιτιστικού συλλόγου κ. Γιώργου Σαβουιδάκη που είχε τη λαχτάρα να μας δείξει την κρυφή ομορφιά του χωριού που δε φαίνεται στα χαλάσματα των σπιτιών.

«Μάλλον πρέπει να ξανάρθετε, δε θα προλάβετε να τα δείτε κι έχουμε και πεζοπορία» έλεγε και ξανάλεγε, ώσπου κάποια στιγμή ήρθε η ώρα να αποχαιρετήσουμε τους κατοίκους.

Στα μέσα του χωριού στρίψαμε αριστερά ακολουθώντας τη βόρεια πλευρά και μέσα από το δάσος με πορεία ανατολική βρεθήκαμε στο Αξέντι, το χωριό που τούρκεψε και έκανε να πατήσει Χριστιανός 250 χρόνια.

Τρία χιλιόμετρα περπατήσαμε μέσα σε πλούσια βλάστηση πολλές πέτρες, μνημεία και εκκλησίες

«Τόση ομορφιά άγνωστη και κρυμμένη!» σκέφτηκα ενώ περπατούσα κι έβγαζα συνεχώς αγκάθια από την πατούσα μου, καθώς δεν ήμουν καλά προετοιμασμένη για αυτή την πεζοπορία.

Η «πολιτιστική διαδρομή» δυστυχώς δεν είναι πολυδιαφημισμένη παρά το γεγονός ότι έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ , αλλά ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί.

Το πρώτο που συναντάς είναι ένα αρχαίο λαξευτό πατητήρι, πιθανότατα Μινωικής εποχής, σχεδόν άθικτο από το χρόνο.

Εκεί αύριο (15 Σεπτεμβρίου) ο σύλλογος θα πατήσει τα σταφύλια, σε γιορτινό κλίμα ενώ θα γίνει και έκθεση παραδοσιακών ντόπιων προϊόντων.

«Υπάρχουν πολλά μνημεία που χρήζουν ανάδειξης και φροντίδας, έχουμε βρει μέχρι και υπόγειους τάφους. Από αυτά που υπάρχουν εδώ φαίνεται ότι υπήρχε ζωή και πλούσια ιστορία. Για πολλά ξέρω να σας πω για ακόμα τόσα όχι» είπε ο κ. Γιώργος Σαβουιδάκης που το  τελευταίο διάστημα μαζί με τα υπόλοιπα μέρη του συλλόγου κάνουν προσπάθεια «επαναπατρισμού» για να πάρει ξανά ζωή η περιοχή.

Και τα άτομα με καταγωγή από τα Πιρουνιανά είναι αρκετά, περισσότερα από τα 270, που είναι εγγεγραμμένα ως μέλη.

Κατηφορίζοντας, προβάλλει ο Ιερός Βυζαντινός Ναός του Αγ. Γεωργίου. Χρονολογείται το 11^ο αιώνα και έχει κρυμμένες αγιογραφίες πίσω από τη λευκή μπογιά που βάφτηκε μεταγενέστερα (!) όπως πολλές παλιές εκκλησίες.

Λέγεται ότι εκεί έτρεξε να κρυφτεί ένας Τούρκος που καταδιωκόταν επίσης από Τούρκο εξαιτίας κάποιας βιαιοπραγίας του. Είπε ότι αν σωθεί θα γίνει Χριστιανός. Η πόρτα του ναού καλύφθηκε από ιστό αράχνης. Οι Τούρκοι υπέθεσαν ότι για να είναι άθικτος ο ιστός δεν θα είναι κανένας μέσα στο ναό και έφυγαν.

Πιο πάνω ένας άθικτος νερόμυλος. Κανείς δε γνωρίζει πότε χτίστηκε. Ο αγωγός είναι κτισμένος με πελεκητές πέτρες και το «ζουριό» του είναι κατασκευασμένο από αστρακάσβεστο, τεχνοτροπία που "οδηγεί" πολλά χρόνια πίσω.

Η σκεπή του είναι μεταγενέστερη, πιθανότατα του 19^ου αιώνα. Ο νερόμυλος ήταν σε λειτουργία και εξυπηρετούσε εκτός από τη Αγία Βαρβάρα και τα γύρω χωριά μέχρι τη δεκαετία του 1970. Μαρτυρείται ότι επί Τουρκοκρατίας ιδιοκτήτης του ήταν ένας Τούρκος από το Αξέντι με το όνομα Σούλης, για αυτό και επικράτησε η ονομασία «του Σούλη ο μύλος». Σύμφωνα με τους κατοίκους οι τελευταίοι μυλωνάδες ήταν η οικογένεια του Θεοδώρου Σαβουιδάκη.

Η διαδρομή συνεχίζει μέσα στην ιστορία ώσπου κάποια στιγμή μπαίνεις στο Αξέντι μέσα από τα δέντρα που αγκαλιαστά σε υποδέχονται…