Προτάσεις της ΔΗΜΑΡ για το Σχέδιο «Αθηνά»

Με αφορμή την διαβούλευση για το σχέδιο ΑΘΗΝΑ που αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση, η ΔΗΜΑΡ δημοσιοποίησε το ακόλουθο κείμενο προτάσεων, το οποίο αποτελείται από τέσσερις ενότητες

1.Κριτήρια αναδιαμόρφωσης του ακαδημαϊκού χάρτη

2.Πλήθος Ιδρυμάτων στην Επικράτεια

3.Φάσεις αναδιοργάνωσης του ακαδημαϊκού χάρτη

4.Αξιολόγηση του νέου ακαδημαϊκού χάρτη

1.Κριτήρια αναδιαμόρφωσης του ακαδημαϊκού χάρτη

Βασική αρχή οποιασδήποτε αναδιοργάνωσης αποτελεί ο καθορισμός των κριτηρίων βάσει των οποίων θα πραγματοποιηθεί αυτή. Προτείνονται πέντε (5) κριτήρια τα οποία είναι τα εξής:

1) Κ.1. Χωροταξία Πανεπιστημίων & ΤΕΙ: Είναι προφανής η ανάγκη χωροταξικού εξορθολογισμού του ακαδημαικού χάρτη και η ανάγκη συγκέντρωσης τμημάτων και σχολών ενός Ιδρύματος σε μία, το πολύ δύο πόλεις, έτσι ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο του ενός μόνου τμήματος σε μια πόλη και να υπάρχει δυνατότητα δημιουργικής αλληλεπίδρασης μεταξύ περισσότερων τμημάτων και καλύτερης αξιοποίησης των υποδομών.

2) Κ.2. Κοινοπραξίες Πανεπιστημίων, ΤΕΙ & Ερευνητικών Κέντρων: Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προταχθεί η δημιουργία Κοινοπραξιών Πανεπιστημίων, ΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων στη βάση της συνάφειας γνωστικών αντικείμενων, της γεωγραφικής τοποθεσίας, της συνδιαχείρισης υποδομών και της αποτελεσματικότερης αξιοποίησης του διδακτικού & ερευνητικού προσωπικού. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα μέλη ΔΕΠ είναι περίπου 12.000, οι Καθηγητές των ΤΕΙ 1.800 και οι ερευνητές 800, καταλαβαίνει εύκολα, ότι η κινητικότητα του ακαδημαϊκού προσωπικού, στο πλαίσιο μιας κοινοπραξίας είναι σημαντική σε επίπεδο λειτουργίας και οργάνωσης. Η πρόταξη των κοινοπραξιών εμπεριέχει ενδεχόμενες συγχωνεύσεις ιδρυμάτων όπου αυτές  κριθούν απαραίτητες.

3) Κ.3. Επικαιροποίηση Γνωστικών Αντικειμένων και δημιουργία σχολών Τα ελληνικά ΑΕΙ οφείλουν να ξανασκεφθούν ανά ίδρυμα και συνολικά τα γνωστικά αντικείμενα που υπάρχουν στα προγράμματα σπουδών. Υπάρχει αφενός μια πληθώρα τμημάτων που δεν αντιστοιχούν σε γνωστικά αντικείμενα, υπάρχουν αφετέρου εκτεταμένες αλληλεπικαλύψεις. Ταυτόχρονα πολλά τμήματα στο ίδιο ΑΕΙ με διαφορετικό τίτλο και παρεμφερή έως όμοια γνωστικά αντικείμενα ενώ απουσιάζουν σύγχρονα επιστημονικά ή και διεπιστημονικά γνωστικά αντικείμενα. Το τελευταίο συνεπάγεται συνεργασίες και συμπράξεις τμημάτων με διεπιστημονικά διεθνή κέντρα και σύνδεση με εξειδικευμένα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών.Συνολικά η κατεύθυνση πρέπει να είναι ο περιορισμός των εξειδικευμένων αντικειμένων και ο προσανατολισμός σε «ευρύτερα» και επιστημολογικά σαφέστερα γνωστικά αντικείμενα, ενώ ο τεχνολογικός τομέας πρέπει να οδηγεί σε συγκεκριμένα επαγγέλματα, σε επίπεδο προπτυχιακών σπουδών. Ο αναστοχασμός των κλασσικών σχολών που υπάρχουν στα ελληνικά ΑΕΙ και η δημιουργία νέων μεγάλων σχολών με συγγενή γνωστικά αντικείμενα  πρέπει επίσης να απασχολήσει την αναδιάρθρωση των ΑΕΙ.

4) Κ.4. Ενίσχυση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης: Η αναδιάρθρωση του ακαδημαϊκού χάρτη πρέπει να συμβάλει στην στροφή της ελληνικής κοινωνίας προς την ενίσχυση της παραγωγικής προσπάθειας, της οικονομικής ανάπτυξης, και της καινοτομίας. Πρέπει να συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του όλου συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης (τεχνολογικό λύκειο, μεταλυκειακή εκπαίδευση, κατάρτιση), στον εξορθολογισμό της πυραμίδας των επαγγελμάτων και την ανάπτυξη της δια βίου μάθησης. Η αναδιάρθρωση αυτή πρέπει να συνδυαστεί με την αναδιάρθρωση της οργάνωσης των επαγγελματικών δικαιωμάτων και της αγοράς εργασίας μέσω της ανάπτυξης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (ΕΠΠ). Το ΕΠΠ σε εφαρμογή του Ευρωπαϊκού ΠΠ (που έχει υιοθετηθεί και από την UNESCO) μπορεί να δώσει ουσιαστικές δυνατότητες κινητικότητας στα επαγγέλματα, τόσο οριζόντιας μετακίνησης σε συγγενείς κλάδους, όσο και κάθετης ανέλιξης.

5) Κ.5. Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, Ανάπτυξη & Αγορά Εργασίας: Προκειμένου να γίνει μια σωστή αποτίμηση της συμβολής της  τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ανάπτυξη της χώρας και της διεξόδού της από την κρίση, της επιστημονικής εξέλιξης και της σύνδεσης αυτής με την αγορά εργασίας είναι απαραίτητη η σύνδεση του αναπτυξιακού και παραγωγικού μοντέλου της χώρας με την Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κάτι τέτοιο θα επηρεάσει σημαντικά και με έμμεσο τρόπο τον αριθμό των εισακτέων σε σχολές και τμήματα με καθαρά θεωρητική προσέγγιση της επιστήμης αλλά και σε τμήματα που συνδέονται άμεσα με την αγορά εργασίας. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας είναι σημαντικό να έχουν προσδιορισθεί τομείς που θα πρέπει να ενισχυθούν όπως π.χ. ο τουρισμός, η ναυτιλία, κλπ και να βρεθούν τρόποι περιορισμού του φαινομένου της εξαγωγής επιστημονικού δυναμικού που έχει σπουδάσει με κρατική δαπάνη στην Ελλάδα.

2.Πλήθος Ιδρυμάτων στην Επικράτεια

Με βάση τα παραπάνω κριτήρια και λαμβάνοντας ακόμη υπόψη τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της χώρας, την σημερινή δομή του ακαδημαϊκού χάρτη της Ελλάδας, την ιστορικότητα των ιδρυμάτων και τις ανάγκες για αναδιαμόρφωση, προτείνεται να υπάρχουν εννέα (9) Κοινοπραξίες Ιδρυμάτων που θα αποτελούν ενιαίες οργανωτικά ενότητες και θα συμπεριλαμβάνουν τα ερευνητικά κέντρα (για τα τελευταία δεν γίνεται συγκεκριμένη αναφορά προς το παρόν). Η παρούσα πρόταση δεν υποκαθιστά μια «τεχνική μελέτη», αλλά παρουσιάζει, τις δυνατότητες που προκύπτουν από την εφαρμογή του συστήματος των κριτηρίων της 1^ης ενότητας. Συγκεκριμένα προτείνονται:

• Μια κοινοπραξία Ιδρυμάτων (Πανεπιστημίων & ΤΕΙ) ανά διοικητική περιφέρεια εκτός από την Αττική όπου προτείνονται δύο.

Αυτό σημαίνει :

üΜια κοινοπραξία Ιδρυμάτων σε

o        Κεντρική Μακεδονία (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, ΤΕΙ Σερρών, ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας ΤΕΙ Θεσσαλονίκης)

o        Πελοπόννησο (Πανεπιστήμιο Πατρών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, ΤΕΙ Πάτρας, ΤΕΙ Καλαμάτας)

o        Ιωάννινα (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ Ηπείρου, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, ΤΕΙ Μεσολογγίου)

o        Αιγαίο (εδώ λειτουργεί ήδη η έννοια της κοινοπραξίας νησιωτικών σχολών)

o        Θεσσαλία (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΤΕΙ Λαμίας, ΤΕΙ Λάρισας).

o        Κρήτη (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πολυτεχνείο Κρήτης, ΤΕΙ Κρήτης)

o        Θράκη (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ΤΕΙ Καβάλας)

üΔύο κοινοπραξίες Ιδρυμάτων σε

oΑττική-Αθήνα : 1^η κοινοπραξία: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, ΤΕΙ Αθήνας, ΤΕΙ Πειραιά, ΤΕΙ Χαλκίδας, Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.)

2^η κοινοπραξία: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστήμιο Πειραιά, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.)

üΚατάργηση Πανεπιστημίων Δυτικής Μακεδονίας & Στερεάς Ελλάδας

Σύνολο 9 κοινοπραξίες

3.Φάσεις αναδιοργάνωσης του ακαδημαϊκού χάρτη

Η αναδιοργάνωση του ακαδημαϊκού χάρτη προτείνεται να γίνει σε τρεις (3) φάσεις. Οι φάσεις είναι διακριτές, δεν είναι όμως διαδοχικές και μπορούν να αλληλεπικαλύπτονται χρονικά.

Φάση Ι: Άμεσες Διοικητικές & Χωροταξικές Αλλαγές.

Στην Φάση αυτή με κριτήρια βιωσιμότητας τμημάτων (αριθμός μελών ΔΕΠ, επάρκεια γνωστικών  αντικειμένων και διασπορά εκπαιδευτικών μονάδων) θα πραγματοποιηθούν συγχωνεύσεις τμημάτων. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται διοικητικές αλλαγές και κυρίως οικονομίες κλίμακας σε επίπεδο διαχείρισης των υποδομών και αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού (ΔΕΠ & διοικητικοί υπάλληλοι). Να σημειώσουμε ότι πρέπει να ληφθεί πρόνοια προκειμένου να διατηρηθεί μια λογική ισορροπία μεταξύ των τμημάτων των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Ως Φάση Ι, η επιτροπή θεωρεί την τρέχουσα Φάση των αλλαγών.

Φάση ΙΙ: Προσδιορισμός της γεωγραφικής διάταξης των Εκπαιδευτικών μονάδων των ΑΕΙ. Με κριτήρια δημογραφικά, γεωγραφικά, αναπτυξιακά και της υπάρχουσας δομής θα πρέπει να προσδιοριστούν οι πόλεις που θα εδρεύουν οι 9 κοινοπραξίες Ιδρυμάτων

Η Φάση αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, στο μέτρο που θα υπάρξουν μετακινήσεις εκπαιδευτικών μονάδων και φοιτητών. Θα πρέπει να προσδιοριστεί το χρονικό πλαίσιο στο οποίο θα πραγματοποιηθούν οι αλλαγές (να μην ξεπερνά τα 5  χρόνια) και θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η μετακίνηση των φοιτητών δεν θα αποτελέσει τροχοπέδη στην ολοκλήρωση των σπουδών τους.

Για τον παραπάνω λόγο προτείνεται να δοθούν υποτροφίες ολοκλήρωσης σπουδών στους φοιτητές. Εκτιμούμε ότι το κέρδος από τα λειτουργικά έξοδα της αναδιοργάνωσης θα είναι μεγαλύτερο από το κόστος υποστήριξης των φοιτητών. Γενικά το θέμα της Φοιτητικής Μέριμνας πρέπει να συζητηθεί εκ νέου με σκοπό μέσω των προτεινόμενων αλλαγών να υπάρξει ένα σύστημα μέριμνας αντίστοιχο με των υπολοίπων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων.

Θα πρέπει βέβαια σε κάθε περίπτωση να ληφθεί υπόψη και το κριτήριο της «τοπικής ιδιατερότητας», π.χ. τμήματα όπως η ιχθυοκαλλιέργεια δεν γίνεται να μεταφερθούν σε κάποια άλλη πόλη πέρα από το Μεσολόγγι ή να μην ληφθεί υπόψη ο έντονος «νησιωτικός χαρακτήρας» της χώρας και η ιδιατερότητα διαχείρισης των νησιωτικών Πανεπιστημίων στην γεωγραφική αναδιάταξη.

Φάση ΙΙΙ: Αναδιάταξη γνωστικών αντικειμένων και δημιουργία σύγχρονων σχολών, αποκατάσταση επικαλύψεων (περιορισμός των τμημάτων ανά γνωστικό αντικείμενο στη χώρα)

Βασική αρχή αποτελεί η παραπάνω αναδιάρθρωση να οδηγήσει άμεσα ή πολύ σύντομα σε πτυχία λίγων γνωστικών αντικειμένων. Θα πρέπει δηλαδή να υπάρχουν τμήματα χωρίς επικαλύψεις με κατευθύνσεις (προκειμένου να υπάρχει και εξειδίκευση) και το βασικό πτυχίο πρέπει να ανήκει σε μια γνωστική περιοχή ή να αντιστοιχεί με ένα επάγγελμα.

Υιοθετώντας Διεθνή Πρότυπα, όπως ακολουθούνται σε περισσότερες από 50 χώρες στον κόσμο, προτείνεται η υιοθέτηση των τριών κύκλων σπουδών. Συγκεκριμένα στον 1^ο κύκλο των Βασικών Σπουδών  να προσφέρονται προπτυχιακά προγράμματα 3 -4 ετών σε καθαρές γνωστικές περιοχές στα Πανεπιστήμια και σε συγκεκριμένα επαγγέλματα στα ΤΕΙ (εξαίρεση μπορεί να αποτελέσουν κατά περίπτωση τα τμήματα πενταετούς φοίτησης), στον 2^ο κύκλο να γίνεται εξειδίκευση (άρα προπτυχιακά προγράμματα με πολύ εξειδικευμένο αντικείμενο θα πρέπει να προσφέρονται σε μεταπτυχιακό επίπεδο) και στον 3^ο κύκλο σπουδών να υπάρχει μόνο η ερευνητική διάσταση.

Παρακάτω προτείνονται:

• σχολές που θα πρέπει να έχουν οι Κοινοπραξίες ιδρυμάτων σε επίπεδο Πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουν όλα τα ιδρύματα τις σχολές αυτές, σημαίνει ότι στην Ελλάδα θα πρέπει να υπάρχει σε μια “λογική” αναλογία το σύνολο αυτών των σχολών στα Πανεπιστήμια & ΤΕΙ. Κατά περίπτωση κάποιο Ίδρυμα θα μπορεί να συνενώνει σχολές. Το γνωστικό αντικείμενο τμημάτων & σχολών, αποτελεί αντικείμενο μελέτης μηνών, εδώ η επιτροπή κάνει μια σύντομη ενδεικτική πρόταση

oΓια τα Πανεπιστήμια

1)      Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών (με τμήματα Ιστορίας, Φιλολογίας, Φιλοσοφικής, Κοινωνιολογίας, Ανθρωπολογίας, , Ψυχολογίας, & Ξένων Γλωσσών, κλπ)

2)      Σχολή Θετικών Επιστημών (με τμήματα Μαθηματικών, Φυσικής, Χημείας, Πληροφορικής, κλπ)

3)      Σχολή Οικονομικών Επιστημών (με τμήματα Οικονομικής Επιστήμης, Λογιστικής-Χρηματοοικονομικής, Διοίκησης, κλπ)

4)      Σχολή Νομικών Επιστημών

5)      Πολυτεχνική (με τμήματα, Ηλεκτρολόγων, Μηχανολόγων, Πολιτικών, Αρχιτεκτόνων & Χημικών Μηχανικών) & Γεωπονική Σχολή με τμήματα (Ζωικής Παραγωγής, Φυτικής Παραγωγής, Κτηνιατρικής, κλπ)

6) Σχολή Επιστημών Αγωγής (με τμήματα δημοτικής,  προσχολικής εκπαίδευσης και ΠΦΨ)

7)      Σχολή Επιστημών Υγείας (με τμήματα Ιατρικής, οδοντιατρικής, φαρμακευτικής & φυσικής αγωγής.

oΓια τα ΤΕΙ

1)      Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας

2)      Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών  (με τμήματα Πληροφορικής, Ενεργειακών Μηχανικών, Βιοϊατρικής Τεχνολογίας, Ηλεκτρονικών, Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου, κλπ )

3)      Σχολή Καλλιτεχνικών Σπουδών

4)      Σχολή επαγγελμάτων υγείας

5)      Σχολής διατροφής τεχνολογίας τροφίμων και γεωπονίας

• Στο πλαίσιο της σύνδεσης του Τεχνολογικού Λυκείου και των ΤΕΙ, προτείνονται τα εξής:

o        Στην πρόταση νόμου για το Τεχνολογικό λύκειο προτείνεται ένα 4^ο έτος, το λεγόμενο έτος εξειδίκευσης. Η προσθήκη αυτή είναι απαραίτητη διότι οι ανάγκες της αγοράς απαιτούν περισσότερη εξειδίκευση και τα δημόσια ΙΕΚ φθίνουν συνεχώς. Προφανώς δεν είναι δυνατόν τα ιδιωτικά ΙΕΚ να μονοπωλήσουν τη μεταλυκειακή εκπαίδευση. Το 4^ο έτος θα δίνει στους απόφοιτους του Τεχνολογικού λυκείου (ΤΛ) πτυχίο ειδικότητας (Δίπλωμα) βαθμού 3. Οι απόφοιτοι του έτους εξειδίκευσης που είναι κάτοχοι Διπλώματος θα μπορούν να εισάγονται χωρίς εξετάσεις και κατά ένα ποσοστό στις αντίστοιχες σχολές των ΤΕΙ.

o        Τα ΑΤΕΙ μπορούν να αναλάβουν «υπό την προστασία» τους τα ΤΛ με τις συναφείς προς αυτά ειδικότητες. Συγκεκριμένα τα ΤΕΙ:

ü      ειδικά στην επαρχία όπου τα σχολικά εργαστήρια (ΣΕΚ) είναι υποβαθμισμένα, θα μπορούσαν να διαθέτουν τα δικά τους εργαστήρια στους μαθητές των ΤΛ και με το δικό τους τεχνικό προσωπικό.

ü      μπορούν να συμβάλουν στη συγγραφή των νέων βιβλίων ειδικοτήτων του ΤΛ.

ü      μπορούν να αναλάβουν με το εξειδικευμένο προσωπικό τους, την εκπαίδευση στο 4^ο έτος εξειδίκευσης (με δεδομένη την απουσία διορισμών στη Μέση εκπαίδευση.

ü      μπορούν να προσφέρουν σεμινάρια επιμόρφωσης τεχνικών μαθημάτων σε καθηγητές των ΤΛ.

ü      μπορούν να διοργανώνουν τμήματα μεταλυκειακής εκπαίδευσης, δηλαδή να παίζουν το ρόλο των δημόσιων ΙΕΚ. Ο απόφοιτος του 4^ου έτους του ΤΛ κάτοχος διπλώματος τύπου 3 θα μπορεί να παρακολουθεί κάποιο μονοετή ή διετή κύκλο σπουδών στο ΤΕΙ και να αναβαθμίζει το δίπλωμά του.

4.Αξιολόγηση του νέου ακαδημαϊκού χάρτη

Στόχος της συγκεκριμένης πρότασης αποτελεί η αναδιαμόρφωση του ακαδημαϊκού χάρτη. Για να είναι αποτελεσματική μια τέτοια μεταρρύθμιση είναι απαραίτητη η παρακολούθηση – αξιολόγηση του νέου συστήματος.

Είναι απολύτως αναγκαίο να ενεργοποιηθεί και να ενισχυθεί η ΑΔΙΠ, θα πρέπει όμως να εξασφαλισθεί η θέσπιση ενός απλού συστήματος παρακολούθησης, το σύντομο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσης των αξιολογήσεων και το χαμηλό κόστος αξιολόγησης των τμημάτων.

Το Σύστημα αξιολόγησης πρέπει να αποτελείται από λίγους δείκτες, ομαδοποιημένους στις εξής ενδεικτικές κατηγορίες:

• ·Αξιολόγηση των Υποδομών και των Διοικητικών Υπηρεσιών
• ·Αξιολόγηση  του Διδακτικού & Ερευνητικού Έργου
• ·Παρακολούθηση της Επαγγελματικής Αποκατάστασης των Αποφοίτων

Προτείνεται η εξωτερική αξιολόγηση των τμημάτων να γίνεται με την κατάλληλα σταθμισμένη περιοδικότητα, ενώ τέλος το κόστος θα μπορούσε να μειωθεί σημαντικά κάνοντας χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνίας.