Το Χρήμα ως Χρέος (1ο Μέρος)

Εξαιρετική ταινία που κυκλοφορεί στο Internet. Τον υποτιτλισμό τον έκαναν άνθρωποι του www.kepik.gr. Διαβάζεται και ως αυτόνομο κείμενο και το οποίο παραθέτουμε. Με όλον αυτόν τον καταιγισμό ειδήσεων για spread, δημόσιο χρέος κ.λ.π. είναι καλό να γνωρίζουμε ακριβώς γιατί μας μιλούν. Διαβάστε ή δείτε την. Το προτείνουμε ανεπιφύλαχτα.

Χρέος

Δύο μεγάλα μυστήρια κυριαρχούν στην ζωή μας: Η αγάπη και τα χρήματα. Το τι είναι η αγάπη είναι ένα ερώτημα το οποίο έχει διερευνηθεί ατελείωτα σε ιστορίες, τραγούδια, βιβλία, ταινίες και στην τηλεόραση. Αλλά ΔΕΝ μπορούμε να πούμε το ίδιο για το ερώτημα “Τι είναι το χρήμα;” Δεν προκαλεί έκπληξη που η θεωρία του χρήματος δεν έχει εμπνεύσει καμία εμπορικά επιτυχημένη ταινία. Αλλά ούτε καν αναφέρθηκε στα σχολεία που φοιτήσαμε οι περισσότεροι από εμάς. Για τους περισσότερους από εμάς, η ερώτηση ”Από που έρχονται τα χρήματα;” φέρνει στο μυαλό μας την εικόνα του νομισματοκοπείου που τυπώνει χαρτονομίσματα και χαράσσει νομίσματα.

Οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι τα χρήματα δημιουργούνται από την κυβέρνηση. Είναι αλήθεια αλλά μόνο μέχρι ένα σημείο. Αυτά τα μεταλλικά και χάρτινα σύμβολα αξίας που συνήθως σκεφτόμαστε ως χρήμα, όντως, παράγονται από ένα κυβερνητικό φορέα που ονομάζεται Νομισματοκοπείο. Αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό του χρήματος δεν δημιουργείται στο Νομισματοκοπείο. Δημιουργείται σε τεράστιες ποσότητες κάθε μέρα από ιδιωτικές επιχειρήσεις γνωστές ως τράπεζες.

Οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι οι τράπεζες δανείζουν χρήματα από αυτά που τους έχουν εμπιστευθεί οι καταθέτες. Εύκολο να το φανταστεί κανείς. Αλλά δεν είναι η αλήθεια. Στην πραγματικότητα, οι τράπεζες δημιουργούν τα χρήματα που δανείζουν, όχι από τα ίδια τα κέρδη της τράπεζας, όχι από τις καταθέσεις των άλλων, αλλά απευθείας από την υπόσχεση του δανειολήπτη ότι θα εξοφλήσει το δάνειο.

Η υπογραφή του δανειολήπτη στα χαρτιά του δανείου είναι μια υποχρέωση εξόφλησης του ποσού του δανείου επιπλέον τόκου, διαφορετικά ξέχνα το σπίτι, το αυτοκίνητο ή οποιοδήποτε αγαθό δεσμεύτηκε ως εγγύηση. Αυτή είναι μια μεγάλη δέσμευση για τον δανειολήπτη. Και τι απαιτεί η ίδια υπογραφή από την πλευρά της τράπεζας;

Η τράπεζα πρέπει απλά να δημιουργήσει από το τίποτα το ποσό του δανείου ως δια μαγείας και να το γράψει στον λογαριασμό του δανειολήπτη. Ακούγεται τραβηγμένο; Αποκλείεται να είναι αλήθεια. Αλλά είναι. Για να φανεί το πως δημιουργήθηκε αυτό το θαύμα του σύγχρονου τραπεζικού συστήματος, ας δούμε αυτήν την απλή ιστορία

Το Παραμύθι του Χρυσοχόου

Μια φορά και ένα καιρό, περίπου οτιδήποτε μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως χρήμα. Απλά θα έπρεπε να είναι φορητό και οι περισσότεροι άνθρωποι θα έπρεπε να έχουν πίστη ότι θα μπορούσαν αργότερα να το ανταλλάξουν με αγαθά πραγματικής αξίας όπως η τροφή, ο ρουχισμός και η στέγη. Κοχύλια, σπόροι κακάο όμορφες πέτρες, ακόμα και πούπουλα έχουν χρησιμοποιηθεί ως χρήματα. Ο χρυσός και το ασήμι ήταν ελκυστικά, μαλακά και εύκολα στην επεξεργασία και έτσι κάποιοι πολιτισμοί έγιναν ειδικοί σε αυτά τα μέταλλα. Οι χρυσοχόοι εμπορεύονταν πολύ πιο εύκολα χαράζοντας νομίσματα, τυποποιημένες μονάδες αυτών των μετάλλων, που το βάρος και η καθαρότητά τους πιστοποιούνταν.

Για να προστατέψει τον χρυσό του, ο χρυσοχόος χρειαζόταν ένα θησαυροφυλάκιο. Και σύντομα οι συμπολίτες του, του χτυπούσαν την πόρτα ζητώντας να δανειστούν χώρο για να φυλάξουν τα δικά τους νομίσματα και άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Σε λίγο καιρό, ο χρυσοχόος είχε δανείσει όλα τα ράφια στο θησαυροφυλάκιό του και κέρδιζε κάποια λίγα έσοδα από αυτήν την επιχείρηση ενοικίασης ασφαλούς χώρου.

Τα χρόνια πέρασαν και ο χρυσοχόος έκανε μια πανέξυπνη παρατήρηση: Οι καταθέτες σπάνια έρχονταν σε αυτόν για να κάνουν ανάληψη του χρυσού και ποτέ δεν έρχονταν όλοι ταυτόχρονα.  Αυτό συνέβαινε επειδή οι επιταγές ανάληψης που ο χρυσοχόος έγραφε ως αποδείξεις κατάθεσης του χρυσού, ανταλλάσσονταν στην αγορά σαν να ήταν ο ίδιος ο χρυσός.  Αυτό το είδος χάρτινων χρημάτων ήταν πολύ πιο βολικό από τα βαριά νομίσματα και τα ποσά μπορούσαν απλά να γράφονται, αντί να μετριούνται με κόπο, ένα-ένα, για κάθε συναλλαγή. Στο μεταξύ, ο χρυσοχόος είχε και μια άλλη επιχείρηση. Δάνειζε τον χρυσό του χρεώνοντας τόκο. Έτσι, καθώς οι βολικές επιταγές ανάληψη χρυσου, έγιναν ευραίως αποδεκτές οι δανειολήπτες άρχισαν να ζητούν τα δάνειά τους σε αυτή την μορφή των επιταγών, αντί του κανονικού χρυσού. Καθώς η βιομηχανία αναπτύσσονταν, όλο και περισσότερος κόσμος ζητούσε δάνεια από τον χρυσοχόο. Αυτό έδωσε στον χρυσοχόο μια ακόμα καλύτερη ιδέα. Ήξερε ότι πολύ λίγοι από τους καταθέτες ζητούσαν πίσω τον πραγματικό χρυσό τους. Έτσι σκέφτηκε ότι θα μπορούσε εύκολα, χωρίς να τον ανακαλύψει κανείς, να δανείζει επιταγές ανάληψης έναντι του χρυσού των καταθετών, και όχι μόνο έναντι του δικού του χρυσού.

Εφόσον τα δάνεια εξοφλούνταν, οι καταθέτες του δεν θα κέρδιζαν μεν αλλά ούτε θα έχαναν τίποτα. Και ο χρυσοχόος, τώρα περισσότερο τραπεζίτης απ’ ότι τεχνίτης, θα είχε πολύ μεγαλύτερο κέρδος απ’ ότι θα μπορούσε να έχει αν δάνειζε μόνο τον δικό του χρυσό. Για χρόνια, ο χρυσοχόος απολάμβανε κρυφά ένα καλό εισόδημα από τους τόκους που κέρδιζε από τις καταθέσεις των άλλων. Διαπρεπής πλέον δανειοδότης, γινόταν όλο και πιο πλούσιος από τους συμπολίτες του και το επιδείκνυε. ότι ξόδευε τα χρήματα των καταθετών.

Άρχισαν να δημιουργούνται υποψίες ότι ξόδευε τα χρήματα των καταθετών. Οι καταθέτες του μαζεύτηκαν και τον απείλησαν ότι θα κάνουν ανάληψη του χρυσού τους αν ο χρυσοχόος δεν διευκρίνιζε τον τρόπο με τον οποίο απέκτησε αυτόν τον πλούτο. Αντίθετα με αυτό που ίσως θα περίμενε κάποιος, αυτό δεν κατέληξε σε καταστροφή για τον χρυσοχόο. Παρά την έμφυτη δολιότητα του σχεδίου του η ιδέα του λειτούργησε. Οι καταθέτες δεν είχαν χάσει τίποτα. Ο χρυσός τους ήταν όλος ασφαλής στο θησαυροφυλάκιο του χρυσοχόου. Αντί να πάρουν πίσω τον χρυσό τους, οι καταθέτες απαίτησαν από τον χρυσοχόο, που πλέον ήταν ο τραπεζίτης τους, να τους βάλει στην μοιρασιά, πληρώνοντάς τους μερίδιο απ’ τους τόκους.

Και αυτή ήταν η αρχή του τραπεζικού συστήματος.

Ο τραπεζίτης πλήρωνε ένα χαμηλό επιτόκιο στις καταθέσεις των χρημάτων του κόσμου, τα οποία στην συνέχεια δάνειζε σε άλλους με μεγαλύτερο τόκο. Η διαφορά κάλυπτε το κόστος λειτουργίας της τράπεζας και τα κέρδη της.

Η λογική του συστήματος αυτού ήταν απλή. Και φαινόταν σαν ένας λογικός τρόπος για να ικανοποιηθεί η ανάγκη για πίστωση. Ωστόσο, αυτός ΔΕΝ είναι ο τρόπος που λειτουργεί το τραπεζικό σύστημα σήμερα.

Ο τραπεζίτης μας δεν ήταν ικανοποιημένος με τα έσοδα που απέμεναν αφότου μοιραζόταν τα κέρδη απ’ τους τόκους με τους καταθέτες. Και η ζήτηση για πίστωση αυξανόταν ραγδαία καθώς οι Ευρωπαίοι απλώνονταν σε ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά η δανειοδότησή του περιορίζονταν από την ποσότητα του χρυσού που οι καταθέτες είχαν στο θησαυροφυλάκιό του.

Τότε ήταν που σκαρφίστηκε μια ακόμα πιο τολμηρή ιδέα. Αφού κανείς εκτός από αυτόν δεν ήξερε τι πραγματικά υπάρχει μέσα στα θησαυροφυλάκιά του, θα μπορούσε να δανείζει επιταγές ανάληψης για χρυσό που ούτε καν υπήρχε!

Εφόσον οι ιδιοκτήτες των επιταγών ανάληψης δεν ερχόταν όλοι μαζί ταυτόχρονα στο θησαυροφυλάκιο για να ζητήσουν αληθινό χρυσό, πώς θα ανακάλυπτε κανείς την αλήθεια;

Αυτό το νέο σχέδιο λειτούργησε πολύ καλά, και ο τραπεζίτης έγινε τρομερά πλούσιος απ’ τους τόκους που πληρώνονταν για χρυσό που δεν υπήρχε!

Η ιδέα ότι ο τραπεζίτης απλά θα δημιουργούσε χρήματα από το τίποτα ήταν πολύ εξωφρενική ώστε να γίνει πιστευτή, και έτσι, για ένα πολύ μεγάλο διάστημα, η σκέψη δεν πέρασε από το μυαλό κανενός. Αλλά η δύναμη του να μπορείς απλά να επινοείς χρήματα απ’το τίποτα μπήκε για τα καλά στο μυαλό του τραπεζίτη όπως μπορείτε εύκολα να φανταστείτε

Σύντομα, το μέγεθος των δανείων του τραπεζίτη και ο κραυγαλέος πλούτος του πυροδότησαν υποψίες για άλλη μια φορά.

Μερικοί δανειολήπτες άρχισαν να ζητούν αληθινό χρυσό αντί για χάρτινες αντιπροσωπεύσεις του. Οι φήμες απλώθηκαν. Ξαφνικά, αρκετοί πλούσιοι καταθέτες εμφανίστηκαν για να ζητήσουν τον χρυσό τους. Τα ψέματα είχαν τελειώσει!

Μια θάλασσα από ανθρώπους που είχαν επιταγές ανάληψης χρυσού πλυμμύρησε τους δρόμους έξω από τις κλειστές πόρτες της τράπεζας.

Δυστυχώς, ο τραπεζίτης δεν είχε αρκετό χρυσό ή ασήμι για να εξαργυρώσει όλο το χαρτί που είχε βάλει στα χέρια τους. Αυτό ονομάζεται “επιδρομή στην τράπεζα” και είναι αυτό που τρέμει ο κάθε τραπεζίτης.

Αυτό το φαινόμενο της “επιδρομής στην τράπεζα” κατέστρεψε τις τράπεζες και αναμενόμενα, έβλαψε την εμπιστοσύνη που είχε ο κόσμος στους τραπεζίτες.

Η έντιμη κίνηση, θα ήταν να κηρυχθεί εκτός νόμου η τακτική της δημιουργίας χρημάτων απ’ το τίποτα. Αλλά ο μεγάλος όγκος των πιστώσεων που πρόσφεραν οι τραπεζίτες είχε γίνει πλέον βασικός παράγοντας για την επιτυχία της Ευρωπαϊκής εμπορικής ανάπτυξης. Έτσι, αντί γι’ αυτό, η τακτική αυτή νομιμοποιήθηκε και θεσπίστηκαν κανόνες για τον τρόπο εφαρμογής της.

Οι τραπεζίτες συμφώνησαν να τηρήσουν όρια στα ποσά των πλασματικών χρημάτων που θα μπορούσαν να δανείζουν. Το όριο πάλι θα ήταν ένας αριθμός πολύ μεγαλύτερος από την πραγματική αξία του χρυσού και του ασημιού στο θησαυροφυλάκιο.

Συχνά η αναλογία ήταν 9 πλασματικά δολάρια έναντι ενός (1) πραγματικού δολαρίου σε χρυσό.

Αυτοί οι κανονισμοί επιβάλλονταν με αιφνίδιους ελέγχους. Κανονίστηκε επίσης ότι, στην περίπτωση επιδρομής, οι κεντρικές τράπεζες θα υποστήριζαν τις τοπικές τράπεζες με επείγουσες τροφοδοσίες χρυσού.

Μόνο στην περίπτωση που θα υπήρχαν επιδρομές σε πολλές τράπεζες ταυτόχρονα η πιστωτική φούσκα των τραπεζιτών θα έσκαγε και το σύστημα θα κατέρρεε (κραχ).

Συνέχεια >>